Avrupa Hareketlilik Haftası her yıl 16-22 Eylül tarihleri arasında kutlanmaktadır. Avrupa Hareketlilik Haftası kutlanmasında amaç kentlerde yerel yönetimlerin sürdürülebilir alternatif ulaşım tedbirleri alması ve desteklenmesidir. Ayrıca kutlamalarda Yürüyüş, bisiklet kullanımı konusunda farkındalık yaratmak için çalışmalar yürütmek, bisiklet-yürüyüş yolları yapımı ile fiziksel aktivite seviyesinin arttırılması ve teşvik etmek de amaçlanmaktadır.
Fiziksel aktivite günlük yaşam içerisinde kas ve eklemlerimizi kullanarak enerji tüketimi ile gerçekleşen, kalp ve solunum hızını arttıran ve farklı şiddetlerde yorgunlukla sonuçlanan aktiviteler olarak tanımlanabilir.
Fiziksel aktivite, kas ve eklemlerimizi kullanarak enerji tüketimi ile gerçekleşen herhangi bir bedensel hareket olarak tanımlanmaktadır. Bireylerin fiziksel ve ruhsal sağlığının geliştirilmesinde temel araçlardan birisidir. Bir halk sağlığı sorunu olmanın yanında, aynı zamanda toplum refahını, çevrenin korunmasını teşvik eder ve gelecek nesillere bir yatırım oluşturur.
Fiziksel hareketsizlik, dünyada ölüme neden olan risk faktörleri sıralamasında dördüncü sırada yer almaktadır (dünya genelindeki ölümlerin % 6’sı). Hareketsizlik yüzünden her yıl 3,2 milyon insan hayatını kaybetmektedir. Yeterince hareketli olmayan insanlar, tüm nedenlere dayalı mortalite açısından %20 ile %30 arası daha yüksek risk altındadır. Fazla kilo ve obezite; tansiyon, kolesterol ve trigliserit seviyeleri ile insülin direnci üzerinde olumsuz metabolik etkilere yol açar.
Çeşitli fiziksel aktivite önerileri: Yürüme, bisiklete binme, koşma,sıçrama,yüzme,çömelme kalkma,kol ve bacak hareketleri,baş ve gövde hareketleri gibi temel vücut hareketlerinin tümünü ya da bir kısmını içeren çeşitli spor dalları, dans, egzersiz, oyun ve gün içerisindeki aktiviteler fiziksel aktivite olarak kabul edilebilirler.
Egzersiz ise düzenli olarak yapılan fiziksel aktivitedir. Egzersiz, düzenli ve tekrarlı vücut hareketlerini içerir.
Çoğumuz tamamen inaktif değiliz. Evimizi temizleriz, arabamızı yıkarız, asansör yerine merdiven kullanır, ev için alışverişe gideriz, bahçemiz varsa bahçe işleri ile ilgileniriz. Bütün bunlar fiziksel aktivite sayılır. İşiniz veya evinizdeki sorumluluklarınız dışında bir aktivite yapmak istediğinizde rutin fiziksel aktivitenizi daha düzenli bir egzersiz programı ile değiştirmeniz gereklidir
Belirli bir program dâhilinde ve profesyonel yardım almadan egzersiz yapılacaksa bilinmesi gereken bazı kurallar vardır. Özellikle COVİD-19 sürecinde evde kal çağrılarına uymakta olan vatandaşlarımızın profesyonel spor eğitmenleri tarafından hazırlanmış evde spor uygulamalarını destekleyen video ve mobil uygulamaları kullanmaları önem arz etmektedir. Daha önce hiç egzersiz yapmamış olanlar gün aşırı 10 dakika gibi sürelerle başlamalı ve bunu zaman içinde en az 30 dakika olacak şekilde arttırmalıdırlar. Egzersiz öncesinde yumuşak ve yavaş hareketlerle gererek kaslar ısıtılmalıdır. Ani hareketler ve aşırı yüklenme özellikle daha önceden alışık olmayan bireylerde spor yaralanmalarına neden olabilir. Bilinçsizce yapılan aşırı egzersiz ise sağlık için hareketsizlik kadar zararlıdır. Bilinen bir kronik hastalığı olanlar, egzersiz programlarına başlamadan önce kendilerini izlemekte olan hekime başvurmalıdırlar. Egzersizle birlikte gelen şiddetli göğüs ağrısı ve nefes darlığının kalp hastalığı belirtisi olabileceği bilinmelidir. Açık havada yapılacak sporlar için hava kirliliğinin yoğun olmadığı ortamları seçmek dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli noktadır.
Yaş gruplarına göre fiziksel aktivite ve egzersiz programı değişiklik göstermektedir.Ergenler ve çocuklardafiziksel aktivite mental sağlığı geliştirir,kendine güveni artırır,anksiyete/depresyonu azaltır,davranış,disiplin ve sorumlulukları geliştirir,kilo kontrolüne,sağlıklı kemik, kas ve eklem yapısının oluşturulmasına ve devam ettirilmesine yardımcı olur.Yalnız teknolojinin gelişmesiyle birlikte Ergenlerde İnaktivite artmaktadır.Fiziksel inaktiviteyi Azaltmak için: TV, sinema ve video oyunları : Günde 2 saatin altına indirilmeli,çocukların günlük ev işlerini yapmasına izin verilmeli, güvenli olan ve mümkün olan her şartta yürüyüş tercih edilmeli,okul beden eğitimi ve beslenme programları desteklenmeli, fitnes içerikli hediyeler seçilmelidir (paten, ip atlama, bisiklet),tatil veya dışarıda yapılacak aktiviteler için aile ile birlikte plan yapılmalıdır.
Fiziksel aktivitenin sağlığımız üzerine etkileri temelde şu başlıklar halinde incelenebilir:
1-Bedensel sağlığımız üzerine olan etkileri,
- Kas kuvvetinin korunması ve arttırılması,
- Vücut düzgünlüğünün ve postürün korunması,
- Yorgunluğun azaltılması,
- Kalbin ritmi düzenlenir,
- Kalbi güçlendirerek kalbe olan kan akışını arttırır ve kalp krizi geçirme riskini azaltır,
- Solunum kapasitesinde artış meydana gelir,
- Düzenli aktivite yapan bireyler sigara bağımlılığından kurtulma konusunda inaktif bireylerden daha başarılıdırlar,
- Düzenli fiziksel aktivite insülin aktivitesinin kontrolünü sağlayarak şeker hastalığının ve kan şekerinin kontrolüne yardımcı olur,
- Vücudun su, tuz, mineral kullanımının dengelenmesine yardımcı olur,
- Enerji gereksinimini yağları yakarak karşılama alışkanlığı getirerek metabolizmayı hızlandırır ve kilo alımını önler,
- Damar yapısına etkileri nedeniyle beyine olan kan akışının artışına bağlı olarak erken demans (bunama) ve unutkanlık gelişim riskini azaltır,
- Beyin damar hastalıkları gelişim riskini azaltır.
2-Ruhsal ve sosyal sağlığımız üzerine olan etkileri,
- Sağlıklı kas, kemik ve eklem yapısı üzerine olumlu etkileri nedeniyle vücut düzgünlüğü ve farkındalığını geliştirerek bedeni ile barışık, özgüvenli bireyler yaratır,
- Olumlu düşünebilme ve stresle başa çıkabilme yeteneğini geliştirir,
- Kendini iyi hissetme ve mutluluk oluşturur.